Spis treści:
- Czym jest choroba zwyrodnieniowa stawów? Przyczyny artrozy
- Objawy artrozy
- Artroza stawu biodrowego
- Artroza stawu skokowego
- Artroza kręgosłupa
- Artroza kolana
- Artroza stawu barkowego
- Jak leczyć artrozę?
- Najnowsze metody leczenia zwyrodnienia stawu kolanowego i biodrowego
- Jak zatrzymać zwyrodnienie stawów?
- A komórki macierzyste? Nie znajdują zastosowania w leczeniu zwyrodnień stawów?
- Czy artroza jest uleczalna?
Czym jest choroba zwyrodnieniowa stawów? Przyczyny artrozy
Artroza czyli choroba zwyrodnieniowa stawów to choroba postępująca, dotykająca rodzaj ludzki pod koniec piątej dekady życia i sprawiająca niemałe problemy zarówno pacjentowi jak i zespołowi medycznemu zaangażowanemu w proces leczenia.
Artroza, czyli choroba zwyrodnieniowa stawów, jest skutkiem procesów biologicznych i mechanicznych. Przyczyn choroby może być wiele jednak najczęściej są to predyspozycje genetyczne, nadwaga, ciężka praca lub intensywnie uprawiany sport. Choroba powoduje zmiany w strukturze stawu i ogranicza jego funkcje ruchowe. Uszkodzeniu podlega chrząstka stawowa, następuje stwardnienie kości w warstwie podchrzęstnej, tworzą się wyrośle kostne i torbiele podchrzęstne. Następuje również zaburzenie funkcji błony maziowej.
Objawy artrozy
Proces zwyrodnienia stawów może rozpocząć się już w drugiej i trzeciej dekadzie życia. Szacuje się, że u około 50% trzydziestolatków w Polsce występują zmiany degeneracyjne. Początek artrozy może przebiegać bezobjawowo. Najwcześniejszym objawem choroby zwyrodnieniowej stawów jest ból, który nasila się podczas ćwiczeń i wysiłku. Z czasem ruchomość stawów jest coraz bardziej ograniczona, pojawiają się przykurcze zgięciowe, a ból zaczyna dokuczać również w nocy. Charakterystycznym objawem artrozy jest powiększanie się i zniekształcenie obrysów chorego stawu. Zwyrodnienie najczęściej dotyka stawów kolanowych i biodrowych.
Choroba w swoim przebiegu niszczy ochronną warstwę nieunaczynionej i nieunerwionej chrząstki stawowej odsłaniając z czasem coraz większe powierzchnie podchrzęstnej warstwy kości co zaczyna być przyczyną nieustających dolegliwości bólowych i ograniczenia zdolności do samodzielnego poruszania się. O leczeniu chorób stawów rozmawiamy ze specjalistą ortopedii doktorem Arkadiuszem Wiatrem.
Artroza stawu biodrowego
Artroza stawu biodrowego, inaczej zwyrodnienie stawu biodrowego (koksartroza), to przewlekła choroba prowadząca do stopniowego zużycia i degeneracji chrząstki stawowej w biodrze. W wyniku tego procesu dochodzi do utraty elastyczności i sprężystości chrząstki, co powoduje tarcie powierzchni stawowych, stan zapalny oraz ból, ograniczenie ruchomości i deformację stawu.
W początkowych stadiach choroby objawy mogą być łagodne i łatwe do zignorowania. Wraz z postępem choroby pojawiają się:
- ból w pachwinie, biodrze lub udzie – na początku podczas ruchu, później także w spoczynku.
- sztywność stawu – szczególnie rano lub po dłuższym siedzeniu.
- ograniczenie ruchomości – trudności z wykonywaniem codziennych czynności, np. chodzeniem po schodach.
- trzeszczenie i tarcie w stawie – wynikające z zaniku chrząstki.
- utykanie i skrócenie kończyny – w zaawansowanych stadiach choroby.
Artroza stawu skokowego
Artroza stawu skokowego, czyli zwyrodnienie stawu skokowego, to przewlekła choroba zwyrodnieniowa, w której dochodzi do stopniowego niszczenia chrząstki stawowej oraz zmian w strukturze kości. Proces ten prowadzi do bólu, sztywności i ograniczenia ruchomości w stawie skokowym, co utrudnia chodzenie i codzienne funkcjonowanie.
Artroza kręgosłupa
Artroza kręgosłupa, inaczej spondyloartroza, to przewlekła choroba zwyrodnieniowa, która prowadzi do stopniowego niszczenia chrząstki stawowej w kręgach oraz powstawania zmian w strukturze kręgosłupa. Choroba ta najczęściej dotyczy stawów międzykręgowych (tzw. stawów fasetkowych), prowadzi do bólu, ograniczenia ruchomości i sztywności kręgosłupa.
Artroza kolana
Artroza kolana, inaczej zwyrodnienie stawu kolanowego (gonartroza), to przewlekła choroba prowadząca do stopniowego uszkodzenia chrząstki stawowej w kolanie. W wyniku tego procesu chrząstka traci swoją gładkość i elastyczność, co powoduje tarcie, stan zapalny oraz ból. W zaawansowanych stadiach może dojść do poważnych deformacji stawu, ograniczenia ruchomości i znacznego utrudnienia chodzenia. Dotyka najczęściej osób z otyłością, osób starszych, sposrtowców czy osób z urazami kolan.
Artroza stawu barkowego
Artroza stawu barkowego, inaczej zwyrodnienie stawu barkowego, to przewlekła choroba prowadząca do stopniowego zużycia chrząstki stawowej, co skutkuje ograniczeniem ruchomości oraz bólem barku. W jej wyniku dochodzi do stopniowej degeneracji powierzchni stawowych, powstawania narośli kostnych (osteofitów) oraz stanów zapalnych, które mogą prowadzić do trwałych deformacji stawu. Choroba ta najczęściej dotyka osoby po 50. roku życia, zwłaszcza te, które przez wiele lat wykonywały powtarzające się ruchy barkiem, na przykład sportowców uprawiających dyscypliny wymagające intensywnej pracy rąk, takich jak siatkówka, tenis czy pływanie, a także pracowników fizycznych wykonujących ciężkie prace manualne, jak malarze, mechanicy czy budowlańcy. Dodatkowo, artroza barku częściej rozwija się u osób, które doznały urazów barku, takich jak złamania obojczyka, zwichnięcia czy uszkodzenia stożka rotatorów, oraz u pacjentów z chorobami reumatycznymi, cukrzycą czy przewlekłymi stanami zapalnymi.
Jak leczyć artrozę? Jak ją zahamować?
Oczywiście najczęściej mamy do czynienia z chorobą zwyrodnieniową stawów kolanowych i biodrowych, ale nie możemy zapominać, że dolegliwości mogą dotyczyć także kręgosłupa czy innych obciążanych stawów.
W przypadku stawu kolanowego lub biodorwego definitywnym sposobem współczesnego leczenia jest wymiana stawu na sztuczny. Należy jednak pamiętać, że taka metoda leczenia posiada również swoje ograniczenia, zarówno dotyczące samego pacjenta jak i samej protezy – np.: czasu przeżycia materiału, z którego wykonano protezę, okres rekowalestencji. Postęp w medycynie i technologiach medycznych pozwala otrzymywać coraz lepsze jakościowo materiały i przyjmuje się, że proteza powinna bez uszczerbku pracować ok.: 20-25 lat, ale niezapominajmy, że wpływ na okres wydolności takiej protezy uzależniony jest od niezmiernie wielu czynników takich jak: masa ciała pacjenta, odporność immunologiczna, alergie, choroby towarzyszące, mniejsze lub większe urazy okolicy operowanej i nie tylko tej okolicy. Pacjent i lekarz staje więc przed trudnym wyborem czy to już jest ten moment kiedy należy decydować się na wymianę stawu?! No i oczywiście nie zapominajmy, że pytanie to raczej nie dotyczy stawów kręgosłupa.
Najnowsze metody leczenia zwyrodnienia stawu kolanowego i biodrowego
Artrozy (choroby zwyrodnienia stawów) nie da się skutecznie wyleczyć, lecz zminimalizować jej wpływ na zdrowie chorego. Dzięki postępom w medycynie i przeprowadzanym badaniom lepiej rozumiemy biologiczne przyczyny choroby zwyrodnieniowej stawów. Dziś wiadomo, że artroza to nie tylko zużycie chrząstek, ale złożona choroba, która może dotknąć każdego. Kluczową rolę w jej rozwoju odgrywa agresywny białkowy mediator interleukina-1 (IL – 1), który pobudza zapalenie stawów.
Współczesne metody leczenia choroby zwyrodnieniowa stawu kolanowego można w zasadzie podzielić na 2 typy: zachowawcze i operacyjne. Co do tego drugiego to wspomnieliśmy już wcześniej. Spróbujmy w takim razie przeanalizować co mamy na podorężu zanim pacjent zostanie położony na stół operacyjny. Najczęściej lekarz rodzinny decyduje się na Niesterydowe Leki Przeciw Zapalne (NLPZ) i rehabilitację. Wiemy, że u wielu pacjentów, szczególnie w początkowej fazie rozwoju choroby takie leczenie bywa skuteczne. Ale jak już wspominałem choroba postępuje, ból narasta, a pacjent oczekuje dalszej pomocy i poprawy stanu zdrowia. Trafia do specjalisty Ortopedy i jedną z częściej stosowanych metod jest podanie zastrzyku sterydowego, który u wielu pacjentów przynosi poprawę na krótki okres czasu. Oczywiście pacjenci otrzymują także wiskosuplementację któregoś z hialurownianów dostępnych na rynku, a także kierowani są równolegle do Zakładów Rehabilitacji celem wspomożenia farmakoterapii. No i tutaj do pewnego momentu rozwoju medycyny kończyły się możliwości pomocy nieoperacyjnej.
Obecnie, po kilku latach doświadczeń i licznych publikacjach w czasopismach medycznych możemy do dotychczasowego leczenia dołączyć leczenie tzw.: ortobiologiczne. Otóż postęp w badaniach, poszerzanie wiedzy o własnym potencjale gojącym oraz doświadczenia wielu Ortopedów na całym świecie pozwalają nam z dużym powodzeniam stosować metody oparte na uzyskiwaniu aktywnego biologicznie materiału z krwi pacjenta.
Jak zatrzymać zwyrodnienie stawów?
Jedną z najnowocześniejszych metod leczenia, a właściwie zatrzymania zwyrodnienia stawów, jest metoda Sanakin, która jest stosowana w naszej przychodni – Nova Clinic w Krakowie. Metoda ta, bez wdawania się w szczegóły, polega na jednorazowym pobraniu krwi od pacjenta z której uzyskujemy 6 dawek preparatu, który powstaje w wyniku wielogodzinnej hodowli, w odpowiednio przygotowanych warunkach, a następnie przez kilka tygodni w odpowiednio dobranych odstępach czasowych aplikowany do chorego/chorych stawów. Badania wykazują, że taka metoda leczenia jest w stanie spowolnić rozwój choroby zwyrodnieniowej nawet o 2 lata, co w wielu przypadkach daje pacjentowi czas na przygotowanie się do ewentualnego zabiegu operacyjnego, a w przypadku satysfakcjonującej funkcjonalnie poprawy nawet odłożyć zabieg endoprotezoplastyki na znacznie dłużej.
Kolejną metodą leczenia jest aplikacja w okolicę zajętą chorobą zwyrodnieniową, płytkopochodnych czynników wzrostu (PRP) także uzyskiwanych z krwi pełnej pacjenta i po kilkuminutowym odpowiednim przygotowaniu i odwirowaniu krwinek pozyskanie gotowego do iniekcji preparatu. Metoda jest prosta, bezpieczna i u wielu pacjentów, którzy mogą być leczeni w ten sposób, stosowana już w dniu wizyty w gabinecie lekarskim.
Nova Clinic jest jednym z niewielu miejsc gdzie pod czujnym okiem doświadczonych ortopedów pacjent zostaje poddany terapii Sanaquin (wcześniej zostaje zebrany dokładny wywiad lekarski potrzebny do zakwalifikowania pacjenta do zabiegu), a następnie kierowany jest na profesjonalną rehabilitację kończącą proces leczenia.
A komórki macierzyste? Nie znajdują zastosowania w leczeniu zwyrodnień stawów?
Należy także wspomnieć o metodzie, która w pewien sposób łączy farmakoterapię z zabiegiem operacyjnym (krótkim zabiegiem jednodniowym), a mianowicie metoda LIPOGEMS® także stosowana w Nova Clinic.
W tej metodzie pozyskujemy z tkanki tłuszczowej pacjenta komórki macierzyste, które w jałowych (sterylnych) warunkach podawane są do chorego stawu. Metoda ta ma na celu odbudowę uszkodzonej chrząstki stawowej. I tutaj kilka słów wyjaśnienia. Stan wiedzy na dzisiaj mówi, że chrząstka stawowa się nie regeneruje, ale czy rzeczywiście tak jest? Aby leczyć uszkodzenia lub ubytki, dotychczas stosowano i stosuje się z dużym powodzeniam różnorodne metody przeszczepów chrzęstnych (sam wykonuję z powodzeniem te zabiegi na chrząstce hodowanej z komórek własnych pacjenta). Pamiętajmy jednak, że nie u każdego i nie w w każdym stadium choroby możemy wykonać przeszczep chrząstki. Jest grupa pacjentów, która nie może być poddana zabiegowi ze względu na stopień uszkodzenia chrząstki, wiek, podłoże uszkodzenia, choroby towarzyszące i wiele innych, ale kwalifikacji do leczenia dokonuje lekarz przeprowadzający zabieg.
Jak więc widać współczesna Ortopedia otrzymuje coraz więcej narzędzi do leczenia choroby zwyrodnieniowej i oby tak dalej, bo żyjemy coraz dłużej i nigdy jeszcze w historii gatunku ludzkiego Nasze stawy nie były tak długo narażone na obciążenia, a z drugiej strony, tak długo potrzebne do utrzymania satysfakcjonującej mobilności, która jest gwarancją naszej niezależności od osób trzecich.
Czy artroza jest uleczalna?
Artroza jest chorobą nieuleczalną, ponieważ zmiany zwyrodnieniowe w stawach są procesem postępującym i nieodwracalnym. Uszkodzona chrząstka stawowa nie ma zdolności do samodzielnej regeneracji w takim stopniu, aby powrócić do pierwotnego stanu. Jednak dzięki odpowiedniemu leczeniu można spowolnić rozwój choroby, zmniejszyć ból oraz poprawić ruchomość stawów, co znacząco wpływa na jakość życia pacjenta.
